دکتر مونا زارع
غذاهایی وجود دارد که مصرف منظم آنها احتمال دارد که به جلوگیری از پیشرفت سرطان کمک کند. مواد غذایی ممکن است سبب پیشرفت یا مهار سرطان شوند. اثر آنها هم به خاطر تأثیری است که بر وضعیت سیستم ایمنی بدن به جا می گذارند.
میوه ها و سبزیجات سرشار از ویتامین ها و املاح مختلف هستند که می توانند در پیشگیری از سرطان نقش داشته باشد.
توصیه می شود روزی 400 گرم یا پنج بار در روز میوه و سبزیجات مصرف شود. بهتر است برای رسیدن به این هدف از منابع تا حد امکان متنوع تری استفاده شود.
سبزیجات در مبارزه با سرطان ها به خصوص سرطان های دهان، حلق مری و ریه نقش دارند.
احتمال بروز سرطان کولون (روده بزرگ) در افرادی که در هفته حداقل یک بار کلم مصرف می کنند در مقایسه با افرادی که ماهی یک بار کلم مصرف می کنند، به اندازه یک سوم کاهش می یابد. خانواده کلم ها مانند کلم بروکلی موادی دارند که ظاهراً سلول های سرطانی خطرناک را قبل از آسیب رساندن به سایر سلول ها تخریب می کند. این غذاها موادی دارند که به نظر می رسد در شرایط آزمایشگاهی رشد تومور را متوقف می کند.
سبزیجات سبز به خصوص وقتی خام خورده شود، در کاهش خطر بروز سرطان معده مؤثر است. آزمایش ها نشان داده که در این غذاها مواد سولفورداری وجود دارد که با آنزیم های عامل سرطان برخورد می کند.
پیاز، چای، سیب، انگور و مرکباتی مانند پرتقال ماده ای به نام “ایزوفلاوین” دارند که در آزمایش ها نشان داده شده تغییرات بدخیم در سلول ها را متوقف می کند و جلوی تأثیر مواد عامل سرطان را سد می کند.
پیاز و سیر حاوی موادی به نام “ساپونین” هستند که به نظر می رسد در جلوگیری از عملکرد موادی که تحریک کننده رشد تومور هستند مؤثر است.
سریال های گندم سبوس دار مثل نان سبوس دار، برنج قهوه ای و پاستای قهوه ای ممکن است خطر بروز سرطان رکتوم و کولون را کاهش دهند. این غذاها مدفوع را جمع می کنند و سرعت عبور آنی آن را از روده زیاد می کنند. گمان می رود که مصرف این غذاها مواد سرطان زا را از بدن خارج می کند و به آنها زمان کافی نمی دهد که به کولون و رکتوم حمله کنند و سرطان ایجاد کنند.
شواهد نشان می دهد که رژیم غذایی غنی از فیبرهای نامحلول، خطر سرطان سینه را کاهش می دهد. زیرا فیبر می تواند حرکت مدفوع را افزایش دهد و استروژن را از بدن خارج کند. در کشورهای با میزان پائین سرطان سینه، استروژن های گیاهی مصرف می شود. این مواد در دانه های سویا وجود دارد و گمان می رود که دانه های سویا و به میزان کمتر مشتقات آن، بتوانند با سد کردن عملکرد استروژن خود بدن، مقابل سرطان سینه بایستند. از قرار معلوم استروژن زیاد از حد انسانی باعث افزایش احتمال ابتلا به سرطان سینه می شود.
هویج، گوجه فرنگی و مرکبات احتمالاً از بروز سرطان کولون جلوگیری می کنند.
گوجه فرنگی نارنجی مفیدتر از نوع قرمز آن است. به گفته محققان ماده ای ضدسرطانی به نام “لایکوپین” وجود دارد که بدن آن را از گوجه فرنگی های نارنجی راحت تر از گوجه فرنگی های قرمز جذب می کند. لایکوپین همچنین در هندوانه، گریپ فروت و دیگر میوه ها و سبزیجات قرمز وجود دارد.
هویج، سیب زمینی های شیرین، زردآلو و سبزیجات پربرگ سبز نیز احتمالاً مقاومت علیه سرطان های مری، ریه، کولون، رکتوم، سینه، معده و لگن را افزایش می دهد.
نتایج مطالعات جدید نشان می دهد که خاصیت ضدسرطانی سیب در پوست آن نهفته است. محققان با ارزیابی محتوای مواد شیمیایی موجود در پوست سیب، گروهی از ترکیبات شیمیایی گیاهی را یافتند که ثابت شده در برابر حداقل سه نوع سلول سرطانی انسانی شامل سرطان های کولون، سینه و کبد اثر محافظتی دارد. موادی به نام “فنلیک” ها وجود دارد که مطالعات زیادی در زمینه خواص ضد سرطانی آنها انجام شده است. فنلیک ها بیشتر در دانه ها و پوست میوه ها و سبزی ها یافت می شود. سیب یکی از مهم ترین منابع فنلیک محسوب می شود. به گفته محققان بخش عمده این اثر ضدسرطانی و ضد بیماری در سیب به ترکیبات مفید موجود در پوست آن مربوط می شود.
“سالسیلات” که در بعضی از مواد غذایی مثل قارچ، کشمش، توت فرنگی، سیب و ادویه هایی مثل آویشن و دارچین وجود دارد، در کاهش خطر ابتلا به سرطان مؤثر است.
مرکبات، سبزی هایی مانند فلفل، سیب زمینی های شیرین و پر برگ غنی از ویتامین ث هستند که احتمالاً در مقابله با سرطان های معده و سرطان های دهان، مری، ریه، پانکراس و لگن مؤثر واقع می شوند.
محققان می گویند سبزیجات و میوه ها، از همه رنگ ها، حاوی مواد ضد سرطان هستند و باعث افزایش فعالیت دستگاه ایمنی می شوند.
کسانی که می خواهند عمر طولانی تری داشته باشند بهتر است پنج بار در روز میوه یا سبزی مصرف کنند.
مواد تولید شده به وسیله کپک ها و غذاهای حاوی نیتریت یا نیترات در مرحله آغاز سرطان برای کنترل آن مؤثر شناخته شده اند.
بعضی از عوامل غذایی با کاهش صدمه بهDNA خاصیت ضد سرطانی دارند که از جمله آنها مواد موجود در دارچین یا کلروفیل را می توان نام برد.
توت فرنگی، تمشک، انگور و سیب حاوی اسیدی هستند که از قرار معلوم در آزمایشات انجام شده، این اسید برخی از مواد سرطان زای خطرناک موجود در دود سیگار را خنثی کرده است.
چربی زیاد در رژیم غذایی و چربی های اشباع و حیوانی در افزایش شیوع سرطان پروستات مؤثر است. در مقابل، مواد موجود در گوجه فرنگی و سویا از عوامل مؤثر در کاهش شیوع این سرطان هستند.
در ماست و شیر موادی وجود دارد که در کاهش خطر ابتلا به سرطان های دستگاه گوارش مثل سرطان معده مؤثر است.
در این زمینه روش های طبخ و نگهداری مواد غذایی نیز مؤثرند. روش های نادرست طبخ مانند دودکردن، نمک سودکردن و حرارت دادن شدید مواد غذایی ترکیبات سرطان زایی ایجاد می کند.
از خوردن گوشت های سوخته یا ذغال شده و همچنین ماهی سوخته باید پرهیز کرد. صندوق تحقیقات جهانی سرطان، مصرف کمتر از 80 گرم گوشت قرمز را در روز توصیه می کند.
مصرف بالای غذاهای شور ممکن است باعث افزایش خطر ابتلا به سرطان معده شود. این غذاها شامل محصولات نمک داری مثل چیپس و سایر محصولات که مانند پفک حاوی نمک باشد است.
مصرف زیاد الکل با سرطان های دهان، مری، حنجره و کبد ارتباط دارد و ممکن است خطر سرطان های کولون، رکتوم و سینه را افزایش دهد.
تمام غذاهای فاسدشدنی را باید تحت شرایط یخ زدگی و ترجیحاً در یخچال نگهداری کرد.
در سال های اخیر شواهد زیادی مبنی بر ارتباط اضافه وزن و چاقی با انواع زیادی از سرطان ها نظیر سرطان مری به دست آمده است. حفظ وزن متعادل برای بدن در طول زندگی، جهت کاهش خطر سرطان سینه و پروستات نیز اهمیت دارد. به همین ترتیب انجام میزان مناسبی از فعالیت فیزیکی به طور ثابت نیز حائز اهمیت است.
از آن جا که عوامل غذایی حدود 35 درصد از موارد ابتلا به سرطان در کشور های غربی را تشکیل می دهد، می توان گفت که رژیم غذایی بعد از استفاده نکردن از دخانیات دومین عامل مهم در پیشگیری از سرطان به شمار می آید. برای کسب اطلاعات بیشتر درباره این که چرا بعضی از مردم سرطان می گیرند، اینجا را کلیک کنید.
منابع:1) کتاب راهنمای کامل غذاهای شفابخش/ نویسنده: آماندا اورسل (متخصص مواد غذایی آمریکا) /مترجم:ساسان مرتضوی/ با نظارت: فرزانه حسن زاده (استاد دانشگاه و عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی مشهد)
2)تغذیه برتر، وبلاگ تخصصی کارشناسان تغذیه http://fakouchaki.blogfa.com/cat-14.aspx
3)سایت آفتاب، نقش تغذیه در پیشگیری از سرطان http://www.aftab.ir/lifestyle/view.php?id=93261