مقالات مرتبط: دایناسور چیست؟ – دایناسورهای گیاهخوار، گوشتخوار و همه چیزخوار – بزرگ ترین، بلندترین و کوچک ترین دایناسورها – تکامل دایناسورها – دلایل انقراض دایناسورها (قسمت اول) – دلایل انقراض دایناسورها (قسمت دوم) – نحوه تولید مثل دایناسورها – دایناسورها خونگرم بودند یا خونسرد؟ – دایناسورها چه قدر عمر می کردند؟ – آیا دایناسورها سریع راه می رفتند؟ – رنگ و شکل پوست دایناسورها – مذکرها و مؤنث های دایناسورها – مغز دایناسورها و هوششان – فایده دم دایناسورها – اسکلت دایناسورها – آیا دایناسورها فشار خون بالا و قلب بزرگی داشتند؟ – چگونگی دفاع دایناسورها از خودشان – سلاح های تهاجمی دایناسورها – آیا دایناسورها در گله زندگی می کردند؟ – شکل دندان های دایناسورها – ساختمان بدن دایناسورها
این که آیا دایناسورها خونسرد بودند یا خونگرم موضوعی بحث انگیز است. خیلی ها عقید دارند که دایناسورها مثل اجداد خزنده شان خونسرد بودند. اخیراً بعضی از دیرینه شناسان این موضوع را مطرح کرده اند که دست کم بعضی از دایناسورها سریع و فعال بودند، در مناطق سرد زندگی می کردند، با پرندگان بستگی داشتند و بنابراین بدنشان گرما تولید می کرد و به عبارتی خونگرم بودند.
تعریف ها:
جانوران خونگرم: (هومودرم ها homeotherms) در درون بدنشان گرما تولید می شود و دمای بدن را نسبتاً ثابت نگه می دارد (بالاتر از دمای متوسط محیط). مثال های جانوران خونگرم پستانداران (شامل انسان) و پرندگان هستند. اصطلاح دیگر وابسته به خونگرم “اندوترمی” است، به معنی این که یک موجود زنده گرما تولید می کند تا دمای بدنش را حفظ کند.
جانوران خونسرد: (پویکیلودرم ها poikilotherms) دمای بدنشان به گونه ای است که با شرایط خارجی تغییر می کند. مثال حیوانات خونسرد خزندگان هستند که به خورشید نیاز دارند تا خودشان را در صبح گرم کنند و سپس در گرمای وسط روز از دمای بدنشان محافظت کنند. یک اصطلاح وابسته اکتودرمی ectothermy است که به معنی این است که یک موجود زنده منابع گرمایی خارجی را مورد استفاده قرار می دهد تا دمای بدنش را تنظیم کند.
دایناسورها از جانوران خونسرد (خزندگان) نتیجه شده اند و نتیجه آنها پرندگان خون گرم بوده است. به هرصورت همه دایناسورها مثل هم نبودند و شاید فیزیولوژیشان هم با هم متفاوت بوده است. دایناسورهای عظیم الجثه و دایناسورهای ریز ممکن است استراتژی های تنظیم گرمای متفاوتی را برای حفظ زندگی شان مورد استفاده قرار می داده اند. پستانداران هم همین طور هستند. بعضی از پستانداران (monotremes، پستانداران تخم گذاری مثل پلاتیپوس منقار اردکی) متابولیسم یا سوخت و ساز بدنشان نزدیک به خون سردها است.
آیا اسکیپیونیکس، یک تروپود خونسرد بوده است؟
اسکیپیونیکس سمنیتیکاس Scipionyx samniticus یک تروپود دوره کرتاسه (از حدود 113 میلیون سال قبل) و شاید یک maniraptor بوده است. جانور تازه از تخم درآمده این جانور اجزای بدنش کاملاً مشخص بوده و بافته های نرمی داشته که شامل ماهیچه ها و اندام های داخلی بوده است. اندازه آن 24 سانتی متر بوده و یک سر خیلی بزرگ داشته است.
“جان. ای. روبن” که دیرینه شناس استخوان های مهره از دانشگاه ایالتی “اورگان” است، یک لامپ ماورای بنفش 80 وات را مورد استفاده قرار داد تا طرح های کلی اندام های داخلی فسیل شده “چیپیونایکس” را آشکار کند. روبن فهمید که موقعیت روده بزرگ و کبد چیپیونایکس شبیه به کروکودیل های امروزی بوده است (که خون سردند) و بعید است که از پرندگان باشد (که خون گرمند). موقعیت کبد همچنین اطلاعاتی درباره شش ها می دهد. چیپیونایکس شاید شش هایی به سبک خزندگان داشته است (و شش های کارا و مؤثر پرندگان را نداشته است).
با این که نظر روبن قاطع نیست اما به نظر می رسد که چیپیونایکس که تروپود کوچکی بوده خونسرد بوده است.
ابزار تنظیم گرما: به نظر می رسد که بعضی از دایناسورها ساختمان های تنظیم گرما در بدنشان داشته اند. برای مثال اسپینوسوروس Spinosaurus و آئوراسوروس بادبان های بزرگی روی پشتشان داشتند و استجوسوروس Stegosaurus صفحات بی شماری داشته است. این ابزار شاید برای جمع آوری و انتشار گرما مورد استفاده قرار می گرفته اند. گمان می رود که آنها به این ساختمان ها نیاز داشتند تا گرمای بدنشان را تنظیم کنند و این که آنها خونسرد بودند.
به هرحال با علم امروزی پاسخ دادن به این سؤال که آیا دایناسورها خونسرد بودند یا خونگرم سخت است. ولی افراد زیادی درباره آن کار می کنند و شاید ما به زودی نتیجه کار آنها را ببینیم.