محمدرضا کریمی
ویتامین دی، گروهی از ترکیبات استرولی هستند. اشکال زیادی از این ویتامین وجود دارد که مهم ترین آنهاD2 و D3 است. تابش اشعه ماورای بنفش بر پیش ماده های آن (ارگوسترول موجود در گیاهان و دهیدروکلسترول موجود در پوست) سبب سنتز D2 و D3 می شود. به این دلیل ویتامین D به نام ویتامین آفتاب شناخته می شود.
نقش ویتامین D در موارد زیر است:
کمک به جذب کلسیم و فسفر از روده و کمک به به کارگیری این مواد معدنی در ساختمان استخوان ها و دندان ها.
تنظیم سطح خونی کلسیم و فسفر به همراه هورمون مترشحه از پاراتیروئید
شرکت در باز جذب کلیوی فسفر و کلسیم
نقش غیرمستقیم در فعالیت درست عضلات، مثل قلب و نیز اعصاب
ویتامین D برای جذب به چربی ها نیاز دارد. پس از جذب به کبد رفته سپس به کلیه می رود. خون کبد و بافت چربی محل ذخیره ویتامین D هستند. راه اصلی دفع این ویتامین از طریق صفرا در مدفوع است و مقدار کمی از آن نیز از راه ادرار دفع می شود. ویتامین D در دوران رشد بیشتر مورد نیاز است. چون در تشکیل استخوان ها و دندان ها شرکت دارد. بیشتر افراد از طریق تابش نور خورشید بر پوست مقدار کافی ویتامین D به دست می آورند. البته موانعی در رسیدن اشعه ماورای بنفش وجود دارد. مانند پوشیدن لباس، دود، گردوغبار، شیشه پنجره و هوای ابری.
افرادی که در خطر کمبود ویتامین D هستند:
افراد تیره پوست بیشتر در معرض کمبود ویتامین D قرار دارند. به ویژه کودکان سیاهپوست بیشتر به راشی تیسم مبتلا می شوند. همچنین افراد شب کار که روزها می خوابند و کسانی که در آب و هوای سرد زندگی می کنند و مجبورند داخل منزل بمانند هم بیشتر در معرض خطر کمبود ویتامین D قرار دارند.
منابع غذایی
مواد غذایی به طور طبیعی مقدار کمی ویتامین D دارند. منابع اصلی غذایی ویتامین D عبارتند از: ماهی های چرب مثل شاه ماهی، سالمون، ساردین و روغن کبد ماهی. در کشورهای صنعتی شیر تازه، شیرخشک و شیرهای تغلیظ شده و غذای کودکان با ویتامین D غنی می شود.
عوارض کمبود
کمبود ویتامین D منجر به کاهش جذب کلسیم و مشکلات جدی می شود. راشی تیسم در نوزادان و کودکانی دیده می شود که مقدار کافی ویتامین D مصرف نمی کنند. کودک مبتلا ممکن است جمجمه بزرگ، بدشکلی قفسه سینه، کاهش تکامل ماهیچه ای و شکم بزرگ، انحنای ستون فقرات و پاهای کج داشته باشد. کمبود ویتامین D در بزرگسالان نیز موجب راشی تیسم بزرگسالان می شود. انحراف ستون فقرات، درد در پاها و پشت، شکستگی خود بخود استخوان ها علامت های آن است.
مسمومیت با ویتامین D
مصرف زیاد ویتامین D برای مدت طولانی ایجاد مسمومیت می کند که از علایم آن، از دست دهی اشتها، افزایش تشنگی، استفراغ، اسهال، خستگی، خواب آلودگی و کاهش رشد، رسوب نمک های کلسیم در بافت های نرم قلب، رگ های خونی، ریه ها و کلیه ها است.
منبع: اصول علم تغذیه، نگارش دکتر علی کشاورز با همکاری آزاده نجارزاده، دانشگاه جامع علی کاربردی